आशीर्लिंड्. लकार प्रयोग: ।

आशीर्वादार्थे आशीर्लिंड्. लकारस्‍य प्रयोग: क्रियते ।  यथा -


सम्राट् सुचिरं जीव्‍यात् । 
त्‍वं दीर्घायु: भूया: । 
वीरप्रसविनी भूया: । 
विधेयासुर्देवा: परमरमणीयां परिणतिम् । 

इति

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

लिड्. लकार प्रयोग: - 2

सम्‍भाव्‍य भविष्‍यत् प्रवर्त्‍तना च (लोट्, लिड्.) सम्‍भाव्य भविष्‍यत् -  सम्‍भावना, प्रश्‍न:, औचित्‍यं, शपथ, इच्‍छा  च आदि अर्थेषु  लोट् उत विधि‍लिड्.  लकारस्‍य प्रयोग: भवति ।   सम्‍भावना -   सम्‍भाव्‍यते अद्य पिता आगच्‍छेत्  ।  (शायद आज पिताजी आ जाएँ) । कदाचिदाचार्य: श्‍व: वाराणसीं गच्‍छेत् । (शायद कल गुरू जी काशी जायें) संप्रश्‍न: -  किमहं वेदान्‍तमधीयीय उत न्‍यायम् । (मैं वेदान्‍त पढूँ या न्‍याय)  औचित्‍यम् - त्‍वं साधूनां सेवां कुर्या: । (तुम साधुओं की सेवा करो) ।  तथा कुरु यथा निन्‍दा न भवेत् । (ऐसा न करो कि जिससे निन्‍दा हो) । शपथ -  यो मां पिशाच इति कथयति तस्‍य पुत्रा म्रियेरन् (म्रियन्‍ताम्) । (जो मुझे पिशाच कहता है उसके पुत्र मर जायें) । इति
Read more

भ्‍वादिगण:

भ्‍वादिगण: -    दशक्रियागणा:  सन्ति ।  तेषु  भ्‍वादिगण: प्रथम:  गण: अस्ति ।  अस्‍य  नाम भ्‍वादिगण इति अभवत् भू धातो: गणस्‍य प्रथमधातुत्‍वात्  ।   दशगणेषु धातूनाम् आहत्‍य संख्या 1970मिति अस्ति  । यासु  1035 तु केवलं भ्‍वादिगणे  सन्ति ।      भ्‍वादिगणीय धातुषु धातु-प्रत्‍ययो: मध्‍ये शप् (अ) विकरणं लगति (कर्तरि शप्)।  मूलप्रत्‍ययै: (ति त: अन्ति) सह् शप् (अ) इति मिलित्‍वा 'अति, अत:, अन्ति' इति भवन्ति ।      धातो: अन्तिमं स्‍वरं 'इ ई, उ उू, ऋ ऋृ, तथा च उपधाया: (अन्तिमवर्णस्‍य पूर्वतनम्) इकार, उकार, ऋकारस्‍य च गुणादेश: (ए, ओ, अर्) भवति ।  अन्तिमस्‍य गुणस्‍य एकारस्‍य 'अय्' इति  ओकारस्‍य च 'अव्' इति भवति ।  यथा - भू + अ + ति = भवति, नि + अ + ति = नयति हृ + अ + ति = हरति आदि    लट्, लोट्, लड्., विधिलिड्. चादे: संक्षिप्‍तरूपाणि अधोविधि चलन्ति । परस्‍मैपदम्   लट् लकार: एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम् प्रथमपुरुष: अति अत: अन्ति मध्‍यमपुरुष: अ...
Read more

धातूनां प्रकार: ।

  धातु: त्रेधा भवति ।  1- सकर्मकधातु: 2- अकर्मकधातु: 3- द्विकर्मकधातु: च 1- सकर्मकधातु: -  येषां क्रियाणां फलं व्‍यापाराश्‍च भिन्‍न-भिन्‍नाश्रयेषु भवति ते धातव: सकर्मक इति कथ्‍यन्‍ते । ( फलव्‍यधिकरणव्‍यापारवाचकत्‍वं सकर्मकत्‍वम् ) ।  साकांक्षितक्रिया सकर्मक भवति । यथा पठति, खादति, पिबति इत्‍यादि । 2- अकर्मकधातु: -  यस्‍य फलं व्‍यापाराश्‍च एकस्मिनाश्रये एव तिष्‍ठति तदकर्मकमिति उच्‍यते ।  ( फलसमानाधिकरणव्‍यापारवाचकत्‍वम् अकर्मकत्‍वम् ) । सकर्मकधातु: यदि स्‍व अर्थं परित्‍यज्‍य अपरस्‍य अर्थस्‍य अवबोधं कारयेत् चेत् सोपि अकर्मक भवति । यथा - नदी व‍हति । यदि कर्मस्‍य धात्‍वर्थे एव बोध: भवति चेत् तत्रापि क्रिया अकर्मक एव भवति ।  यथा - गोपाल: नृत्‍यति । यत्र कर्म प्रसिद्धं भवति तत्रापि क्रिया अकर्मक भवति । यथा - मेघ: वर्षति । कर्मण: अविवक्षायामपि सकर्मकक्रिया अकर्मक भवति ।  हितात् न य: संश्रृणुते स किं प्रभु: धातोरर्थान्‍तरे वृत्ते: धात्‍वर्थेनोपसंग्रहात् । प्रसिद्धेरविवक्षात: कर्मणो कर्मका क्रिया ।। अधोलिखितार्थक्रिया: अकर्मक भवन्ति । लज्‍जासत्‍तास्थितिजाग...
Read more